رویش زمین
بیست و پنجم ماه ذی القعده روز دحوالارض است. دحوالارض را چنین معرفی می کنند "روزی که زمین از زیر کعبه کشیده و گسترانیده شد" . گر چه این مطلب یعنی کشیده شدن و گسترانده شدن زمین در وهله اول عجیب به نظر میرسد اما تعریف واضح تر این موضوع این است که گفته شود : پس از آنکه تمام سطح کره زمین به مدت طولانی در زیر آب فرو رفته و خداوند خواست تا آن را از زیر آب بیرون آورد که صحنه زندگی موجودات مهیا گردد ، اولین نقطه ای که از زیر آب سر بیرون آورد همان مکان مقدس کعبه و بیت الحرام بود . این واقعه نشان دهنده اهمیت این نقطه و مرکزیت آن برای همه عالمیان است .

در واقع دحوالارض روز شروع حیات بخشی خداوند به جهان خاکی است که توجه به آن در روایات و تعیین اعمال خاص همچون روزه ، عبادت ، دعا و غسل واهتمام به آن از سوی معصومین (ع) نشانگر عنایت حضرت حق به این روز با برکت است .

شیخ عباس قمی در کتاب شریف مفاتیح الجنان در اعمال ماه ذیقعده و در ذیل شب بیست و پنجم چنین می فرماید:

شب دحو الارض از لیالی شریفه است که رحمت خدا در آن نازل می‏شود و قیام به عبادت در آن اجر بسیار دارد و از حَسَن بن علی وَشّا روایتست که گفت: من کودک بودم که با پدرم در خدمت امام رضا(علیه السلام) شام خوردیم در شب بیست و پنجم ماه ذی‏القعده پس فرمود که امشب حضرت ابراهیم‏(علیه السلام) و حضرت عیسی(‏علیه السلام) متولّد شده‏اند و زمین از زیر کعبه پهن شده است پس هر که روزش را روزه بدارد چنان است که شصت ماه را روزه داشته باشد و به روایت دیگر است که فرمود: در این روز حضرت قائم‏(علیه السلام) قیام خواهد نمود.
 روز بیست و پنجم روز دحوالأرض است و یکی از آن چهار روز است که در تمام سال به فضیلت روزه ممتاز است و در روایتی روزه‏اش مثل روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر کفّاره هفتاد سالست و هر که این روز را روزه بدارد و شبش را به عبات بسر آورد از برای او عبادت صد سال نوشته شود و از برای روزه‏دار این روز هر چه در میان آسمان و زمین است استغفار کند و این روزی است که رحمت خدا در آن منتشر گردیده و از برای عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاریست و از برای این روز به غیر از روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دُو عمل وارد است:
 اوّل: نمازی‏که در کتب شیعه قُمیّین روایت شده و آن دو رکعت است در وقت چاشت در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره وَالشَّمْسِ بخواند و بعد از سلام نماز بخواند:
 لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ‏
 جنبش و نیروئی نیست جز به خدای والای بزرگ
 پس دعا کند و بخواند: یا مُقیلَ العَثَراتِ اَقِلْنی‏ عَثْرَتی‏، یا مُجیبَ‏ ای نادیده گیر لغزشها، نادیده گیر لغزشم را ای اجابت کننده‏
 الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی‏، یا سامِعَ الْأَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی‏،
دعاها اجابت کن دعایم را ای شنوای صداها بشنو صدایم را
 وَارْحَمْنی‏ وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتی‏ وَما عِنْدی‏، یا ذَاالْجَلالِ وَالْأکْرامِ.
و به من رحم کن و از گناهانم و آنچه بدی دارم درگذر ای صاحب جلالت و بزرگواری‏

دویّم: خواندن این دعا است که شیخ در مصباح فرموده مستحبّ است خواندن آن:
اَللّهُمَ‏  داحِیَ الْکَعْبَةِ، وَفالِقَ الْحَبَّةِ وَصارِفَ اللَّزْبَةِ، وَکاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ،
خدایا!ای گسترنده خانه کعبه و شکافنده دانه و برطرف کننده سختی و گشاینده هر غم و گرفتاری‏
 اَسْئَلُکَ فی‏ هذَا الْیَوْمِ مِنْ اَیَّامِکَ الَّتی‏ اَعْظَمْتَ حَقَّها، وَاَقْدَمْتَ سَبْقَها،
از تو خواهم در این روز از روزهایت که بزرگ گرداندی حقش را و در سبقت پیشش انداختی‏
 وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنینَ وَدیعَةً، وَاِلَیْکَ ذَریعَةً، وَبِرَحْمَتِکَ الْوَسیعَةِ،و در نزد مؤمنین آن را به ودیعت نهادی و آن را وسیله‏ای برای آمدن به پیشگاهت و رسیدن برحمت وسیعت قراردادی‏
 اَنْ تُصَلِّیَ عَلی‏ مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِی الْمیثاقِ الْقَریبِ یَوْمَ‏
که درود فرستی بر محمد بنده برگزیده‏ات در روز میثاق نزدیک که روز
 التَّلاقِ، فاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ، وَداعٍ اِلی‏ کُلِّ حَقٍ‏ّ، وَعَلی‏ اَهْلِ بَیْتِهِ الْاَطْهارِ
دیدار و ملاقات است آن بزرگواری که هر در بسته‏ای را گشود و به هر حقی دعوت فرمود و بر خاندان پاکیزه‏
 الْهُداةِ الْمَنارِ، دَعائِمِ الْجَبَّارِ، وَوُلاةِ الْجَنَّةِ وَالنَّارِ، وَاَعْطِنا فی‏ یَوْمِناو راهنمایان روشنی‏بخش و پایه‏های دین خدا و زمامداران کار بهشت و دوزخند و عطا کن به ما در این روز
 هذا مِنْ عَطآئِکَ الَْمخْزُونِ غَیْرَ مَقْطوُعٍ وَلا مَمْنوُعٍ، تَجْمَعُ لَنا بِهِ‏
از عطای موجود در خزینه‏ات که نه پایان دارد و نه جلوگیری شود گردآوری بدان برای ما
 التَّوْبَةَ وَحُسْنَ الْأَوْبَةِ، یا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَاَکْرَمَ مَرْجُوٍّ، یا کَفِیُّ یا وَفِیُّ، یا
توبه و بازگشت خوبی را بسوی خودت ای بهترین خوانده شدگان و بزرگوارترین مایه امید ای کفایت کننده ای وفادار ای‏
 مَنْ لُطْفُهُ خَفِیٌّ، اُلْطُفْ لی‏ بِلُطْفِکَ، وَاَسْعِدْنی‏ بِعَفْوِکَ، وَاَیِّدْنی‏ بِنَصْرِکَ،
که لطفش در نهان و خفا است بلطف خویش بر من لطف فرما و به عفوت سعادتمندم کن و به یاریت کمکم ده‏
 وَلا تُنْسِنی‏ کَریمَ ذِکْرِکَ بِوُلاةِ اَمْرِکَ، وَحَفَظَةِ سِرِّکَ، وَاحْفَظْنی‏ مِنْ‏
و از یاد کریمانه‏ات فراموشم مکن به حق زمامداران کار خود و نگهبانان رازت و نگاهم دار از
 شَوایِبِ الدَّهْرِ اِلی‏ یَوْمِ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، وَاَشْهِدْنی‏ اَوْلِیآئَکَ عِنْدَ
آلودگیهای روزگار تا روز حشر و برانگیخته شدن و گواه گیر برایم دوستانت را هنگام‏
 خُرُوجِ نَفْسی‏، وَحُلوُلِ رَمْسی‏، وَانْقِطاعِ عَمَلی‏، وَانْقِضآءِ اَجَلی‏،
جان دادنم و سرازیر شدنم در قبر و به پایان رسیدن کردارم و بسر آمدن عمرم‏
 اَللّهُمَّ وَاذْکُرْنی‏ عَلی‏ طوُلِ الْبِلی‏، اِذا حَلَلْتُ بَیْنَ اَطْباقِ الثَّری‏،
خدایا یادم کن در دوران دراز پوسیده شدنم در آن هنگام که میان توده‏های خاک وارد شوم‏
 وَنَسِیَنِی النَّاسوُنَ مِنَ الْوَری‏، وَاَحْلِلْنی‏ دارَ الْمُقامَةِ، وَبَوِّئْنی‏ مَنْزِلَ‏
و مردم فراموشکار یکسره فراموشم کرده‏اند و در خانه ماندنی (بهشت) فرودم آر و در منزل‏
 الْکَرامَةِ، وَاجْعَلْنی‏ مِنْ مُرافِقی‏ اَوْلِیآئِکَ، وَاَهْلِ اجْتِبآئِکَ وَاصْطِفآئِکَ،
کرامت جایم ده و از رفقای دوستانت و برگزیدگان و مخصوصانت قرارم ده‏
 وَبارِکْ لی‏ فی‏ لِقآئِکَ، وَارْزُقْنی‏ حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلوُلِ الْأَجَلِ،
و دیدارت را بر من مبارک گردان و حسن عمل روزیم کن پیش از آنکه عمرم بسر رسد
 بَریئاً مِنَ الزَّلَلِ وَسوُءِ الْخَطَلِ، اَللّهُمَّ وَاَوْرِدْنی‏ حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ
در حالی‏که پاک از لغزش و بد کرداری باشم خدایا مرا به حوض پیامبرت محمد
 صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ، وَاسْقِنی‏ مِنْهُ مَشْرَباً رَوِیّاً سآئِغاً هَنیئاً، لا اَظْمَأُ
صلی اللّه علیه و آله (یعنی حوض کوثر) واردم کن و بنوشان مرا از آن حوض نوشاندنی سیراب کننده و روان و گوارا که دیگر
 بَعْدَهُ وَلا اُحَلَّأُ وِرْدَهُ، وَلا عَنْهُ اُذادُ، وَاجْعَلْهُ لی‏ خَیْرَ زادٍ، وَاَوْفی‏ میعادٍ
تشنه نشوم و از ورود بدان جلوگیریم نکنند و بازم ندارند و آن را برایم بهترین توشه راه و کاملترین وعده‏گاه‏
 یَوْمَ یَقوُمُ الْأَشْهادُ، اَللّهُمَّ وَالْعَنْ جَبابِرَةَ الْأَوَّلینَ وَالْآخِرینَ،
در روز به پا خواستن گواهان قرار ده خدایا دور ساز از رحمتت سرکشان اولین و آخرین را
 وَبِحُقوُقِ اَوْلِیآئِکَ الْمُسْتَاْثِرینَ، اَللّهُمَّ وَاقْصِمْ دَعآئِمَهُمْ، وَاَهْلِکْ‏
و آنانکه به حقوق دوستان برگزیده‏ات تجاوز و تعدّی کردند خدایا پایه‏های حکومتشان را در هم شکن‏
 اَشْیاعَهُمْ وَعامِلَهُمْ، وَعَجِّلْ مَهالِکَهُمْ، وَاسْلُبْهُمْ مَمالِکَهُمْ، وَضَیِّقْ‏
و پیروان و عمالشان را نابود گردان و به هلاکتشان تعجیل کن و مملکتهاشان را از ایشان بگیر و راهها
 عَلَیْهِمْ مَسالِکَهُمْ، وَالْعَنْ مُساهِمَهُمْ وَمُشارِکَهُمْ، اَللّهُمَّ وَعَجِّلْ فَرَجَ‏
را بر ایشان تنگ فرما و آنانکه با ایشان سهیم و شریک هستند نیز از رحمتت دور کن خدایا شتاب کن در فرج‏
 اَوْلِیآئِکَ، وَارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظالِمَهُمْ، وَاَظْهِرْ بِالْحَقِّ قآئِمَهُمْ، وَاجْعَلْهُ‏دوستانت و حقوق از دست رفته‏شان را به آنها باز گردان و قائمشان را به حق ظاهر گردان‏
 لِدینِکَ مُنْتَصِراً، وَبِاَمْرِکَ فی‏ اَعْدآئِکَ مُؤْتَمِراً، اَللّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکَةِو یاری ستاننده دینت و فرمانروای در میان دشمنانت قرارش ده خدایا فرشتگان یاری دهنده را گرداگردش‏
 النَّصْرِ، وَبِما اَلْقَیْتَ اِلَیْهِ مِنَ الْأَمْرِ فی‏ لَیْلَةِ الْقَدْرِ مُنْتَقِماً لَکَ حَتّی‏
قرار ده و بدان دستوری که در شب قدر بر او فرستی وی را انتقام کشَنده برای خودت قرار ده بدان حد
 تَرْضی‏، وَیَعوُدَ دینُکَ بِهِ وَعَلی‏ یَدَیْهِ جَدیداً غَضّاً، وَیَمْحَضَ الْحَقَ‏که تو خوشنود گردی و دین تو به وسیله او و بدست او بصورت نو و تازه‏ای درآید و حق کاملاً
 مَحْضاً، وَیَرْفُِضَ الْباطِلَ رَفْضاً، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَعَلی‏ جَمیعِ آبائِهِ،
خالص گردد و باطل یکسره از بین برود خدایا درود فرست بر او و بر همه پدرانش‏
 وَاجْعَلْنا مِنْ صَحْبِهِ وَاُسْرَتِهِ، وَابْعَثْنا فی‏ کَرَّتِهِ، حَتّی‏ نَکوُنَ فی‏ زَمانِهِ‏
و قرار ده ما را از اصحاب و نزدیکانش و در زمان رجعت او ما را برانگیز تا ما در زمان او
 مِنْ اَعْوانِهِ، اَللّهُمَّ اَدْرِکْ بِنا قِیامَهُ، وَاَشْهِدْنا اَیَّامَهُ، وَصَلِّ عَلَیْهِ، [علی‏ مُحَمَّد]
جزء یارانش باشیم خدایا توفیق درک زمان قیام او را نصیب ما گردان و در روزگار ظهورش ما را حاضر کن و درود فرست بر او
 
وَارْدُدْ اِلَیْنا سَلامَهُ، وَالسَّلامُ عَلَیْهِ [عَلَیْهِمْ‏] وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ.و سلام او را بسوی ما بازگردان و سلام و تحیت و رحمت خدا و برکاتش بر او باد

 و بدانکه میرداماد(رحمه الله)در رساله اربعة ایّام خود در بیان اعمال روز دَحْوُالارض فرموده که زیارت حضرت امام رضاعلیه السلام در این روز افضل اعمال مستحبّه وآکَدِ آداب مَسْنُونه است.

منبع مطلب